बसाइँसराइले थलिएको गाउँ: लमजुङको दुधपोखरी गाउँपालिकाको कथा

होमनाथ न्यौपाने

लमजुङ, दुधपोखरी। धेरैजसो घर खण्डहर बनेका छन्। खेतबारी बाँझै छन्। विद्यालयहरू सुनसान देखिन्छन्। गाउँका सडकमा बुढाबुढी र बालबालिका मात्रै फाट्टफुट्ट भेटिन्छन्। यही दृष्य अहिले लमजुङको दुधपोखरी गाउँपालिकाको वास्तविकता हो।
बसाइँसराइको प्रभाव

करिब १०,५०० जनसङ्ख्या भएको यो गाउँपालिकामा अहिले मुस्किलले ३,५०० मानिस मात्र बसोबास गर्छन्। गाउँपालिकाका अध्यक्ष धनप्रसाद गुरुङका अनुसार गुणस्तरीय शिक्षा, स्वास्थ्य सेवा, रोजगारीका अवसर र सामाजिक सुरक्षाको अभाव बसाइँसराइको प्रमुख कारण बनेका छन्। शान्ति प्रक्रियापछिको बसाइँसराइ अझै पनि जारी छ।

शिक्षामा असर

कुनै समय ७०० विद्यार्थीले भरिभराउ हुने वागिश्वरी माध्यमिक विद्यालयमा अहिले मात्र ३०० विद्यार्थी छन्। विद्यार्थीको कमीले गाउँका थुप्रै विद्यालयहरू मर्ज गरिएका छन्।

कृषि र बजारको दुर्दशा

खेतीयोग्य जमिन वनमाराले ढाकिएको छ। गाउँका प्रमुख बजारहरू जस्तै विचौर र ठाटी बजार पनि सुनसान बन्दै गएका छन्। खेतीपाती गर्ने जनशक्ति अभाव छ।

सामाजिक प्रभाव

चाडपर्वमा सहभागी हुने मानिसहरूको कमीका कारण परम्परागत रीतिथिति हराउँदै गएको छ। मृत्यु संस्कारमा मलामी खोज्नसमेत मुस्किल हुने अवस्था आएको छ।

भविष्यको चुनौती

दुधपोखरी सम्पर्क समाज चितवन-नवलपुरका अध्यक्ष गणेश गुरुङ भन्छन्, “बसाइँसराइले गाउँलाई सुनसान बनाउँदै लगेको छ। यदि यस्तै अवस्था रहिरह्यो भने गाउँ नै रित्तो हुने स्थिति आउन सक्छ।” बुद्धिजीवीहरूले बसाइँसराइ रोक्न र गाउँ फर्किने वातावरण सिर्जना गर्न विशेष पहल गर्न सुझाव दिएका छन्।

सुधारका लागि पहल आवश्यक

दुधपोखरी गाउँपालिका उपाध्यक्ष क्षेत्र गुरुङका अनुसार विकास निर्माणका काममा समेत जनशक्ति अभाव छ। गाउँपालिकाले बसाइँसराइ रोक्नका लागि विशेष योजना ल्याउन आवश्यक भएको बताइन्छ।

निष्कर्ष

बसाइँसराइका कारण दुधपोखरी गाउँपालिकाको विकास, कृषि, शिक्षा, स्वास्थ्यजस्ता क्षेत्रमा गम्भीर असर परिरहेको छ। गाउँले आफ्नो पहिचान जोगाउन र सक्रियता फर्काउन पालिकास्तरमा ठोस कदम चाल्नुपर्ने देखिन्छ।