आज छठ पर्वको तेस्रो दिन : अस्ताउँदो सूर्यलाई अर्घ दिइँदै

भरतपुर । छठ पर्वको तेस्रो तथा मुख्य दिन आज बिहीबार व्रतालुहरुले पोखरी, खोला तथा नदीमा पुगेर अस्ताउँदो सूर्यलाई अर्घ दिनेछन् । छठ पर्वको मुख्य दिन भएकाले सरकारले बिहीबार पनि सार्वजनिक बिदा दिएको छ ।

छठको चौैथो दिन अर्थात् भोलि शुक्रबार बिहान उदाउँदो सूर्यलाई अर्घ दिएपछि छठ पर्व समापन हुन्छ । सूर्य भगवान्को पूजा गर्नका लागि तराई सामुदायिक सेवा समिति नारायणगढले नारायणी नदीकिनारमा टेन्ट, बत्ती जडानलगायतका व्यवस्थापकीय कार्य गरिरहेको छ ।

यसवर्ष नदीमा आएको बाढीले नदीकिनारको मैदान बिगारेको थियो । समितिले १० दिन लगाएर जमिन सम्याउने काम गरेको हो । बिहीबार दिउँसो १ बजेदेखि श्रद्धालुहरु आउने भएकाले त्यसअगाडि नै व्यवस्थापकीय तयारी पूरा हुने तराई सामुदायिक सेवा समिति नारायणगढका सल्लाहकार राजकुमार शाहले बताए । ‘नदीकिनारलाई पूजा गर्न मिल्ने बनाउन महानगरले पनि प्राविधिक सहयोग ग¥यो । करिब १० दिन लगाएर हामीले जमिन सम्याउने काम गरेका हौँ’, उनले भने ।

समितिले नारायणी नदीकिनारमा २०४८ सालदेखि पूजा व्यवस्थापनको काम गर्दै आएको समितिका पूर्वअध्यक्ष राजकुमार कानुले बताए । नदीकिनारमा सूर्य भगवान्को मूर्ति, अखण्ड ज्योति र निःशुल्क चियापानको व्यवस्था हुने उनले बताए ।

बुधबार साँझ घरमै पूजा गरी प्रसाद खाएका व्रतालुहरु बिहीबार अस्ताउँदो सूर्यलाई अर्घ दिन नारायणी नदीकिनार पुग्नेछन् । बुधबार प्रसाद खाएपछि कठोर व्रत बसेका व्रतालुले शुक्रबार बिहान उदाउँदो सूर्यलाई अर्घ दिएपछि मात्रै भोजन गर्छन् ।

समितिका सल्लाहकार नारदप्रसाद परिहस्तले शुक्रबार उदाउँदो सूर्यलाई अर्घ दिने व्रतालुका लागि प्रसाद वितरण गरिने बताए । पूजा व्यवस्थापनमा करिब आठ लाख रूपैयाँ खर्च लाग्ने अनुमान गरिएको उनले जानकारी दिए । उनका अनुसार उक्त रकम श्रद्धालुहरुबाट सहयोगबापत प्राप्त हुने गरेको छ । पछिल्लो समय पहाडी मूलका श्रद्धालुले समेत छठ पर्व मनाउने गरेको उनी बताउँछन् । अर्घ दिनलाई गाईको दूधसमेत निःशुल्क वितरण गरिने छ ।

पूजाका क्रममा हुन सक्ने सम्भावित दुर्घटनालाई मध्यनजर गरी सशस्त्र प्रहरीको रेस्क्यु टिम, एम्बुलेन्स, प्राथमिक उपचारका लागि चिकित्सकसहितको टोली तयारी अवस्थामा राखिने उनले बताए । नारायणीकिनारबाहेक कालिका, रत्ननगर, माडी, भण्डारा, खैरहनी, दिव्यनगरलगायतका खोला तथा नदीकिनारमा पनि श्रद्धालुहरुले छठ पर्व मनाउने छन् ।

व्रतालुले विभिन्न परिकार, पाँचथरीका मिठाई, उखु, अदुवा, नरिवल, मुुला, सुथनी, सुपारी, ल्वाङ, सुकमेललगायतका प्रसाद बाँसको टोकरी, नाङ्लो र सिपुलीमा राखेर नजिकको जलाशयमा गई अस्ताउँदो सूर्यलाई अर्घ दिन्छन् । लामो समय सन्तान नभएकाले यो पर्व मनाएपछि सन्तान प्राप्ति हुने विश्वाससमेत रहेको छ । दीर्घरोगीजस्ता व्यक्तिहरुले पनि यो पर्व मनाए रोग निको हुने विश्वास छ ।

मानव सभ्यताको सुरूदेखि नै सूर्यको उपासना गरिँदै आएको पाइन्छ । अग्निपुराणमा पनि षष्ठी व्रतको प्रसङ्ग उल्लेख छ । १४ वर्षको वनवास र एक वर्षको अज्ञात वास बसेको बेला कुन्ती, द्रोपदीसहित पाण्डवले यो व्रत गरेको वर्णन महाभारतमा पाइन्छ । त्रेतायुगमा राजा दशरथकी रानी कौशल्याले पनि यो व्रत गरेको बताइन्छ । कात्तिक महिनामा मनाइने छठलाई ठूलो छठ भनिन्छ । चैतको षष्ठी तिथिमा पनि केही ठाउँमा चैते छठ पर्व मनाइन्छ ।

छठको दोस्रो दिन बुधबार व्रतालुु ‘खरना’ विधि पूरा गरेका छन् । पर्वको पहिलो दिन कात्तिक शुक्ल चौथी मंगलबार ‘नहाय–खाय’ सम्पन्न गरेका थिए ।

बिहान पवित्र स्नान गरी दिनभरि निराहार उपवास (व्रत) बसेर राति सक्खरमा पकाइएको खिर कूल देवता र छठी देवीलाई चढाइ व्रतालुुले त्यही खिर खानेछन् । यो विधिलाई ‘खरना’ भनिन्छ ।

श्रद्धा, निष्ठा, समर्पणभाव र आत्मशुद्धिलाई निकै ख्याल गरिने छठ पर्वको ‘खरना’ का दिन दिनभरि उपवास बसेर बेलुका चन्द्र दर्शन गरिसकेपछि माटोको नयाँ चुल्हो र माटाकै भाँडामा सक्खर, दूध र मङ्सिरमा पाक्ने स्थानीय जातको धानको चामल मिलाइ पकाइएको खिर केराको पातमा राखेर छठी मातालाई चढाएर व्रतालुु र परिवारका अन्य सदस्यले प्रसादको रुपमा खाने गर्छन् । आज दिनभरि उपवास गर्ने व्रतालुुले सूर्यास्तपछि चन्द्र दर्शन गरेर यो विधि सम्पन्न गरेका हुन् ।